Dưới đây là nhận định của ông Andrew Cainey, thành viên cao cấp tại Viện Royal United Services (London), đồng thời là đồng tác giả của cuốn sách mới, "Xiconomics: Chiến lược chu kỳ kép của Trung Quốc đối với các tác động kinh doanh toàn cầu."
Thông điệp của Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm nay ở Davos rất rõ ràng và ngắn gọn: “Trung Quốc hoan nghênh đầu tư nước ngoài và cánh cửa của Trung Quốc sẽ chỉ mở rộng hơn”.
Thông điệp của ông được đưa ra một tháng sau khi Chủ tịch Tập Cận Bình đưa ra tuyên bố "cần đảm bảo rằng đầu tư nước ngoài hạng nhất đã vào Trung Quốc sẽ ở lại và thu hút thêm đầu tư nước ngoài chất lượng cao."
Tuy nhiên, bất chấp thông điệp ấm áp này, các tiêu đề tin tức vẫn chứa đầy sự hoài nghi và quyết định của các công ty nhằm chuyển hướng khỏi Trung Quốc.
Đối với các công ty nước ngoài tại Trung Quốc, năm 2022 là một năm khó khăn và không chắc chắn.
Một chiếc ô tô điện BMW Mini tại một trạm sạc ở Munich vào tháng 3 năm 2012: Các công ty đa quốc gia đã theo đuổi bốn cách tiếp cận khác nhau đối với Trung Quốc. Reuters
Chính sách không có COVID của Bắc Kinh làm suy yếu nhu cầu và làm gián đoạn chuỗi cung ứng. Đại hội toàn quốc tháng 10 của Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đưa ra một cam kết mới nhằm thúc đẩy sự tự chủ về công nghệ. Trong khi đó, Hoa Kỳ đã áp đặt các lệnh cấm nghiêm ngặt đối với việc xuất khẩu chất bán dẫn tiên tiến đồng thời ràng buộc các khoản trợ cấp cho sản xuất mới trong nước với các cam kết hạn chế hoạt động liên quan đến Trung Quốc.
Chính sách không có COVID giờ đã trở thành dĩ vãng và nền kinh tế Trung Quốc đang trỗi dậy sau giấc ngủ say, liệu hoạt động trong nước có phục hồi?
Nhìn vào những gì các công ty đã làm gần đây cho thấy một bức tranh phức tạp, thậm chí trái ngược nhau.
Vào tháng 10 năm ngoái, BMW tuyên bố sẽ chuyển sản xuất một số mẫu Mini chạy điện từ Anh sang Trung Quốc. Cũng trong khoảng thời gian đó, Foxconn Technology Group đang mở rộng kế hoạch chuyển một số hoạt động sản xuất của Apple từ Trung Quốc sang Ấn Độ và Việt Nam. Trong khi đó, Honda được cho là đang bí mật tìm cách sản xuất ô tô và xe máy với càng ít linh kiện Trung Quốc càng tốt .
Ngược lại, vào tháng 12, Honda đã ký hợp đồng 7 năm với công ty sản xuất pin CATL của Trung Quốc để đảm bảo nguồn cung cho một trong những liên doanh của họ ở đại lục. Trong khi nhà bán lẻ quần áo Gap của Mỹ cho biết họ sẽ bán mảng kinh doanh tại Trung Quốc, thì Starbucks xác nhận kế hoạch mở thêm 3.000 cửa hàng và tuyển thêm 35.000 nhân viên tại Trung Quốc vào năm 2025.
Trung Quốc luôn phức tạp đối với các công ty nước ngoài. Ban đầu bị thu hút bởi tiềm năng của Trung Quốc như một nền tảng xuất khẩu chi phí thấp, thị trường nội địa của Trung Quốc cũng nhanh chóng trở thành một điểm thu hút lớn.
Trong hai thập kỷ qua, các công ty đa quốc gia đã theo đuổi bốn cách tiếp cận khác nhau đối với Trung Quốc. Nhiều công ty đang ngày càng địa phương hóa hoạt động của họ để phục vụ thị trường Trung Quốc từ bên trong. Những người khác tiếp tục coi Trung Quốc là một thị trường xuất khẩu. Nhiều công ty coi Trung Quốc là một nguồn cung ứng quan trọng. Một số công ty nghĩ đơn giản rằng Trung Quốc không dành cho họ.
Trên thực tế, nhiều công ty đã theo đuổi một số hoặc thậm chí tất cả các chiến lược này cùng một lúc đối với các bộ phận kinh doanh khác nhau của họ.
Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC), nhà sản xuất chất bán dẫn theo hợp đồng lớn nhất thế giới, sản xuất các sản phẩm tại Trung Quốc cho thị trường Trung Quốc, đồng thời xuất khẩu các thiết kế chip khác từ Đài Loan và giữ hoạt động sản xuất tiên tiến nhất của họ ở bên ngoài đại lục vì lý do pháp lý và chính trị.
Sự chia rẽ ngày càng tăng giữa Trung Quốc và phương Tây có nghĩa là cả bốn cách tiếp cận kinh doanh đều đang thay đổi.
Trong nước, các công ty đa quốc gia phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ các nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư và nhân viên để thay đổi chiến lược Trung Quốc của họ, một số trong số đó hiện được hỗ trợ bởi hiệu lực pháp luật.
Mặc dù Bắc Kinh đã cam kết mở cửa thị trường hơn nữa cho các công ty nước ngoài, nhưng điều này rõ ràng sẽ rất phụ thuộc vào các điều kiện của chính họ. Để gặt hái được lợi ích, các công ty nước ngoài sẽ cần phải đi trước ở Trung Quốc.
Nội địa hóa đã trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, với tiềm năng to lớn cho những ai hiểu đúng về Trung Quốc. Điều này giải thích kế hoạch của Starbucks tại Trung Quốc. Nó cũng giải thích lý do tại sao BASF của Đức đang đầu tư tới 10 tỷ USD vào một tổ hợp hóa chất mới ở thành phố cảng phía nam Trạm Giang và tại sao Tập đoàn Volkswagen đang tìm cách củng cố vị thế đang lung lay của mình tại quốc gia này.
Đối với những người khác, vị trí thị trường của họ quá yếu, hoặc đầu tư và thích ứng cần thiết để thành công là quá lớn.
Không chỉ Gap đã rời đi. Nhà sản xuất ô tô Stellantis đã quyết định chấm dứt một trong hai liên doanh chính tại Trung Quốc vào tháng 7 năm ngoái, đồng thời nới lỏng liên doanh còn lại. Xe Jeep, từng là một phần cốt lõi trong sản phẩm của công ty tại Trung Quốc, giờ đây sẽ được nhập khẩu vào Trung Quốc. Do thuế quan và các rào cản khác, tiềm năng kinh doanh của phương pháp này sẽ bị hạn chế.
Trên thực tế, xuất khẩu sang Trung Quốc sẽ trở nên khó khăn hơn đối với nhiều người, đặc biệt là trong các ngành có giá trị gia tăng cao hơn như thiết bị và công nghệ vốn.
Chính sách của Trung Quốc hứa hẹn một sân chơi bình đẳng cho các công ty nước ngoài sản xuất tại Trung Quốc, ngay cả khi thực tế không phải lúc nào cũng như lời hứa. Nhưng nó không hứa hẹn như vậy với những người xuất khẩu sang Trung Quốc. Và khi các công ty Trung Quốc trở nên tinh vi hơn, họ tạo ra sự cạnh tranh ngày càng lớn hơn đối với các công ty nước ngoài cả trong và ngoài Trung Quốc.
Kế hoạch của Foxconn chuyển một số hoạt động sản xuất cho Apple ra khỏi Trung Quốc vừa là một sự đa dạng hóa hợp lý giữa các khu vực địa lý, vừa là một phản ứng đối với chi phí gia tăng của Trung Quốc. Càng ngày, sản xuất của Apple tại quốc gia này sẽ được bán trong nước, một biện pháp phòng ngừa tự nhiên cho rủi ro địa chính trị ít nhất trong hoạt động kinh doanh của nhà sản xuất điện thoại, điều này sẽ mất nhiều năm để thực hiện.
Việc nhà sản xuất ô tô Mini chuyển hướng sang Trung Quốc phản ánh sức mạnh của khả năng sản xuất xe điện của quốc gia này. Ít nhất trong lĩnh vực này, việc nâng cấp và đổi mới đang phát huy tác dụng và đặt nền móng cho xuất khẩu trong tương lai. Nhưng Hoa Kỳ đã tăng thuế đối với xe do Trung Quốc sản xuất và các thị trường khác có thể làm theo.
Cuối cùng, bất chấp căng thẳng địa chính trị, một số công ty đã đánh giá rằng bây giờ là thời điểm để tham gia vào các lĩnh vực kinh doanh mới tại Trung Quốc. Trong lĩnh vực tài chính, việc bãi bỏ quy định đang mở ra những cơ hội mới.
Fidelity International trước đây chưa từng tham gia thị trường quỹ tương hỗ Trung Quốc thông qua liên doanh. Giờ đây, Trung Quốc đã dỡ bỏ các hạn chế về quyền sở hữu nước ngoài, Fidelity đang tự mình tiến lên. Goldman Sachs, JPMorgan Chase và Schroder cũng đang mở rộng hoạt động tại Trung Quốc.
Câu chuyện đơn giản về việc các công ty nước ngoài rút khỏi Trung Quốc đã bị thổi phồng quá mức và thường là sai lầm. Nhưng giờ đây cũng không có sự đổ xô trở lại Trung Quốc khi âm nhạc theo tâm trạng đã trở nên tích cực hơn.
Ngoài việc cấm hoàn toàn hoạt động kinh doanh, các công ty sẽ thích nghi với tình hình đang thay đổi. Đối với một số người, điều này có nghĩa là "ít hơn" ở Trung Quốc, trong khi những người khác sẽ làm nhiều hơn hoặc chỉ thay đổi sự pha trộn của họ. Đối với nhiều người, nó sẽ là "tất cả những điều trên."
Andrew Cainey
