Phát triển thương mại biên giới có khởi sắc nhưng còn khó khăn, phát triển chưa tương xứng tiềm năng
Hội nghị có sự chủ trì của Bộ trưởng Bộ Công Thương ễn Hồng Diên cùng đại diện các đơn vị của bộ, đại diện lãnh đạo các bộ: Ngoại giao, Giao thông vận tải, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tổng cục Hải quan; đại diện lãnh đạo UBND, Sở Công Thương 7 tỉnh biên giới phía Bắc gồm: Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng, Lào Cai, Hà Giang, Điện Biên, Lai Châu.
Tại hội nghị, trình bày báo cáo tóm tắt về hợp tác kinh tế thương mại các tỉnh biên giới phía Bắc với Quốc, ông Trần Quang Huy - Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á – châu Phi cho biết, theo thống kê của Hải quan Việt Nam, kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam - Trung Quốc năm 2022 đạt 175,56 tỷ USD, tăng 5,47% so với năm 2021.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì hội nghị. Ảnh: Cấn Dũng
Trong đó, xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 57,7 tỷ USD, tăng 3,18%; nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 117,8 tỷ USD, tăng 6,63%; nhập siêu ở mức 60,1 tỷ USD, tăng 10,18%. Trung Quốc tiếp tục là đối tác thương mại lớn nhất, thị trường nhập khẩu lớn nhất và thị trường xuất khẩu lớn thứ 2 của Việt Nam, sau Mỹ.
Đặc biệt, trong 10 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với Trung Quốc đạt 138,9 tỷ USD, giảm 5,88% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 49,5 tỷ USD (chiếm 17% giá trị xuất khẩu của Việt Nam), tăng 5,13%; nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 89,3 tỷ USD (chiếm 33,4% giá trị nhập khẩu của Việt Nam), giảm 11%. Nhập siêu của Việt Nam từ Trung Quốc có giá trị 39,7 tỷ USD, giảm 25,4% so với cùng kỳ năm 2022.
Về mặt hàng, Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc các mặt hàng như: Điện thoại di động, linh kiện, thiết bị điện tử, cao su, nông sản, thủy hải sản... và nhập khẩu từ thị trường Trung Quốc các sản phẩm như: Máy móc, thiết bị, nguyên liệu sản xuất trong ngành may mặc, giày da, sắt thép, vật tư xây dựng..., cho đến các mặt hàng sinh hoạt hàng ngày.
Báo cáo của Vụ Thị trường châu Á – châu Phi cũng cho thấy, sau đại dịch, tình hình kinh tế thương mại các tỉnh biên giới phía Bắc với Trung Quốc đã có những khởi sắc với những kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, hoạt động thương mại giữa các tỉnh thành khu vực phía bắc với Trung Quốc vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập.
Ông Trần Quang Huy - Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á – châu Phi trình bày báo cáo tóm tắt về hợp tác kinh tế thương mại các tỉnh biên giới phía Bắc với Trung Quốc. Ảnh: Cấn Dũng
Đề cập đến một số khó khăn tại hội nghị, lãnh đạo Sở Công Thương Bằng cho biết, những khó khăn, vướng mắc trong hợp tác kinh tế với Trung Quốc có thể nêu cụ thể như: Tiến độ triển khai các thỏa thuận quốc tế về xuất nhập khẩu hàng hóa đã ký giữa hai bên có nội dung còn chậm.
Đại diện UBND tỉnh Lào Cai cũng đề cập đến một số khó khăn về vấn đề an toàn thực phẩm, khó khăn trong việc việc kiểm định, kiểm nghiệm và truy xuất nguồn gốc bao bì, nhãn mác, giấy chứng nhận đối với nông sản và thực phẩm khi nhập khẩu vào Trung Quốc.
Bên cạnh đó, hiện nay tại cửa khẩu quốc tế Lào Cai chỉ có cửa khẩu quốc tế đường bộ là được xuất khẩu trái cây sang với Trung Quốc. Trong khi đó cửa khẩu quốc tế đường sắt Lào Cai - Hà Khẩu đã được đầu tư kết cấu hạ tầng tốt nhưng chỉ vận chuyển được hơn 1.000 tấn hàng hóa trên một ngày và chưa được vận chuyển hoa quả.
Theo đó, đại diện Lào Cai đề nghị Bộ Giao thông vẫn tải đẩy nhanh kết nối tuyến đường sắt từ ga đường sắt Lào Cai đến cột đường sắt 1435. Đề nghị Chính phủ sớm triển khai tuyến đường sắt đến cột tiêu chuẩn 1435 từ Hải Phòng, Lào Cai kết nối với tuyến đường sắt Côn Minh của Trung Quốc...
Để hỗ trợ các địa phương trong việc đẩy mạnh xúc tiến thương mại hai chiều, phát biểu tại hội nghị, bà Nguyễn Thị Hường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban biên giới quốc gia Bộ Ngoại giao cho biết, thời gian qua, Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao đã có nhiều nỗ lực đề nghị nước bạn Trung Quốc phối hợp, hoàn thiện các điều kiện và bổ sung thêm các cặp cửa khẩu để được xuất nhập khẩu trái cây tươi trên tuyến biên giới đất liền Việt Trung, trong đó có cả cửa khẩu quốc tế đường sắt Lào Cai – Hà Khẩu.
Bà Nguyễn Thị Hường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban biên giới quốc gia Bộ Ngoại giao phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Cấn Dũng
Tuy nhiên, theo bà Hường, hiện trong tất cả các quy hoạch về cửa khẩu, còn nhiều vấn đề cần giải quyết để phát triển. Để giải quyết khó khăn, thời gian qua, thông qua những cuộc trao đổi, về phía Việt Nam và Trung Quốc cũng đã có những ký kết tạo điều kiện cho việc thúc đẩy phát triển thương mại cửa khẩu hai nước.
Bên cạnh đó, bà Hường chỉ ra, để tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại hai nước, cần chú trọng công tác tuyên truyền, kết nối giữa các bộ, ngành, địa phương và với các cơ quan, địa phương ở nước ngoài. Đặc biệt là các chủ trương, chính sách lớn của phía bạn trong lĩnh vực thương mại, giao lưu hàng hóa để phổ biến cho các địa phương. Các địa phương biên giới thì phải phổ biến, trao đổi, thông báo đến các địa phương, các vùng nguyên liệu, vùng trọng điểm xuất khẩu hàng hóa để kịp thời nắm chủ trương và thực hiện.
Cần nhiều giải pháp đột phá
Sau khi nghe ý kiến phát biểu của đại diện các địa phương, các bộ, ngành, các cơ quan của Bộ Công Thương, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, nhìn chung các báo cáo và các ý kiến đã chỉ ra, trong thời gian vừa qua, hợp tác kinh tế, thương mại giữa hai nước, đặc biệt là giữa các địa phương của hai nước có chung đường biên giới Việt Nam - Trung Quốc đã có những khởi sắc. Quan hệ hợp tác và phối hợp công tác giữa hai bên tiếp tục được củng cố, mở rộng, đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả hơn.
"Kim ngạch thương mại qua biên giới với Trung Quốc được khôi phục rất nhanh. Các cửa khẩu quan trọng với thương mại song phương đã mở trở lại; Các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối giao thương truyền thống giữa các tỉnh biên giới của Việt Nam với Trung Quốc được khôi phục với nhiều hình thức đa dạng; Kinh tế xã hội của các địa phương vùng biên đã có những khởi sắc, đặc biệt là không khí sống hòa thuận giữa các dân tộc của hai đất nước, hai địa phương. Một số dự án đầu tư đã được triển khai ở khu vực này, kể cả đầu tư trong nước cũng như là đầu tư của nước ngoài tại khu vực" - Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên chỉ ra.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu kết luận hội nghị. Ảnh Cấn Dũng
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, hội nghị cũng chỉ ra những hạn chế trong quan hệ kinh tế thương mại, nhất là thương mại biên giới. Đó là trao đổi thương mại chưa tương xứng với tiềm năng, chưa khai thác hết năng lực hạ tầng cửa khẩu. Hiện chúng ta có hơn 70 cửa khẩu nhưng số cửa khẩu khai thác hiệu quả còn ít. Lượng hàng thông quan sang bên kia biên giới chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường và khả năng cung ứng hàng hóa của Việt Nam, đặc biệt là của các tỉnh khu vực phía Bắc.
Xuất khẩu nông thủy sản của chúng ta chủ yếu vẫn là theo đường tiểu ngạch, số lượng, chất lượng, giá cả đều thiếu ổn định dẫn đến hiệu quả không cao, không bền vững; hạ tầng biên giới còn rất nhiều hạn chế, đặc biệt là hạ tầng thương mại biên giới còn rất thiếu và yếu; việc nâng cấp, mở mới các cặp cửa khẩu chưa theo kịp nhu cầu thương mại như thể chế của hai bên còn những điểm khác nhau; hạn chế về việc ứng dụng công nghệ mới trong quản lý hoạt động ở các cửa khẩu. Các cửa khẩu chính hay cửa khẩu phụ vẫn hoạt động theo lối truyền thống.
Theo đó, để thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư giữa hai nước, nhất là hợp tác kinh tế và thương mại ở khu vực biên giới, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, đề nghị các bộ, ngành, các địa phương cần tập trung một số nhiệm vụ như sau:
Thứ nhất, đề nghị các bộ, ngành, địa phương tiếp tục quán triệt, thực hiện tốt chủ trương của lãnh đạo các cơ quan hai nước về hợp tác toàn diện, hiệu quả, nhất là trong vấn đề kinh tế, thương mại và đầu tư. Cần xác định Trung Quốc là một nền kinh tế lớn, một thị trường tiêu thụ lớn cũng là thị trường cung ứng phần lớn các nguyên liệu cho các ngành sản xuất để xuất khẩu. Vì vậy, cần chủ động tháo gỡ những khó khăn trong phạm vi thẩm quyền và phải kịp thời kiến nghị những giải pháp khắc phục kịp thời.
Thứ hai, khẩn trương đánh giá, tổng kết việc thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp tăng cường hợp tác kinh tế thương mại với Trung Quốc nói chung, hợp tác kinh tế thương mại khu vực biên giới nói riêng để mỗi ngành, mỗi địa phương tìm ra nguyên nhân, giải pháp thiết thực, tích cực và khả thi để thực hiện bằng được mục tiêu thúc đẩy quan hệ kinh tế thương mại với Trung Quốc.
Hội nghị có sự tham gia trực tuyến của 7 tỉnh thành khu vực phía bắc và các thương vụ nước ngoài. Ảnh Cấn Dũng
Đối với các bộ, ngành đề nghị tăng cường rà soát, sửa đổi, bổ sung và đề xuất sửa đổi, bổ sung những quy định của pháp luật, những cơ chế, chính sách có liên quan đến bộ, ngành mình, có liên quan đến hợp tác kinh tế, thương mại với Trung Quốc và với khu vực biên giới Trung Quốc. Tăng cường giao thiệp với các đơn vị đồng cấp để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, ách tắc, tạo thuận lợi hóa cho thương mại biên giới phát triển.
Đối với các địa phương, đề nghị tập trung rà soát, hoàn thiện quy hoạch tỉnh, nhất là hạ tầng kinh tế thương mại thuộc biên giới, kể cả hạ tầng thương mại truyền thống và hạ tầng thương mại số. Đồng bộ hóa hệ thống giao thông trong các quy hoạch vùng.
Cùng với cái việc quy hoạch, phải xây dựng kế hoạch và dành những nguồn lực, ban hành những cơ chế chính sách của địa phương để có thể thu hút đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế xã hội khu vực biên giới, nhất là hạ tầng kinh tế thương mại khu vực biên giới như là các chợ, các trung tâm logistics, các kho bãi…
Thứ ba, đối với các địa phương đề nghị tiếp tục bang giao tốt hơn với Trung Quốc thông qua các sự kiện văn hóa, thể thao, các sự kiện về thương mại, nhất là các hội chợ, triển lãm trong lĩnh vực kinh tế, thương mại và thương mại biên giới.
Nhiệm vụ trọng tâm đề nghị các bộ, ngành tập trung đề xuất Chính phủ, Ban Chỉ đạo vùng trung du miền núi phía Bắc đẩy nhanh tiến độ quy hoạch vùng, trong đó chú trọng quy hoạch phát triển hạ tầng giao thông, kết nối hạ tầng giao thông đồng bộ, có khả năng liên vận quốc tế ở khu vực các tỉnh biên giới với Trung Quốc. Chú trọng ban hành những cơ chế, chính sách đột phá để có thể thu hút đầu tư phát triển các hạ tầng kinh tế thương mại khu vực biên giới.
Thứ tư, đề nghị các tỉnh, thành phố trong cả nước, nhất là các tỉnh biên giới khẩn trương rà soát, quy hoạch lại vùng trồng, vùng nuôi và tổ chức lại sản xuất, chế biến theo các đề án xuất khẩu chính ngạch. Cần hạn chế và đi tới “đoạn tuyệt” với hình thức sản xuất, xuất khẩu qua đường tiểu ngạch. Đẩy mạnh xây dựng chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể, đồng thời chú trọng phối hợp tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại và tăng cường tổ chức tham gia các hội chợ, triển lãm của các địa phương phía Trung Quốc ở vùng biên.
Đại diện lãnh đạo các đơn vị Bộ Công Thương phát biểu tại hội nghị
Thứ năm, đối với Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn cần tăng cường đàm phán nhằm sớm ký kết Nghị định thư về kiểm dịch động thực vật cho nông sản có thế mạnh của Việt Nam. Đàm phán để cấp mới mã số nhập khẩu những hàng nông sản của Việt Nam có thế mạnh; Bộ Tài chính và trực tiếp là Tổng cục Hải quan tiếp tục phối hợp với các tỉnh biên giới trong việc triển khai xây dựng và áp dụng cửa khẩu thông minh và áp dụng công nghệ trong quản lý các hoạt động thông qua xuất nhập khẩu.
Bộ Ngoại giao phối hợp để thúc đẩy mở mới, nâng cấp các cặp cửa khẩu, mở mới các văn phòng xúc tiến thương mại tại các địa phương trọng điểm của Trung Quốc; Bộ Giao thông Vận tải khẩn trương tham mưu xây dựng các dự án đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông biên giới, đặc biệt là hệ thống giao thông đồng bộ, kết nối có tính liên vận quốc tế.
Đề nghị Văn phòng Chính phủ tham mưu Chính phủ cho chủ trương để sớm sửa đổi Nghị định 14 năm 2018 về phát triển thương mại biên giới cho phù hợp với yêu cầu hiện nay; chủ trương về tái khởi động chương trình hợp tác phát triển kinh tế qua biên giới đối với nước bạn cũng như các cơ chế, chính sách có liên quan đến cái việc tăng cường thúc đẩy quan hệ hợp tác kinh tế thương mại biên giới với Trung Quốc.
Thứ sáu, đề nghị là các bộ, ngành, các địa phương tiếp tục duy trì cơ chế trao đổi thông tin thường xuyên giữa Bộ Công Thương với các bộ, ngành và địa phương qua đơn vị chức năng. Đồng thời, cần phải tiếp tục làm thật tốt công tác thông tin truyền thông về tình hình kinh tế xã hội khu vực vùng biên nói chung và hợp tác kinh tế thương mại ở khu vực biên giới nói riêng để tạo đồng thuận trong xã hội.
Nhóm PV
