May quần áo xuất khẩu tại Xí nghiệp may Hà Quảng, Tổng công ty May 10 (Tập đoàn Dệt may Việt Nam). Ảnh: NGUYỄN ĐĂNG
Chính sách riêng cho từng nhóm DN
Trước tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, ở làn sóng dịch Covid-19 lần thứ tư này, Chính phủ đã thay đổi cách ứng phó trong phòng, chống, chuyển từ trạng thái phòng ngự sang chủ động tiến công. Theo đó, các giải pháp hỗ trợ người dân và DN cũng sớm được điều chỉnh ngay từ đầu năm với tầm nhìn dài hạn hơn, không chỉ cho kỳ hạn sáu tháng hoặc đến cuối năm 2021 mà kéo dài cho những năm tới. Ngay từ tháng 4/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 52/NÐ-CP gia hạn tiền thuế và tiền thuê đất cho DN với quy mô 115 nghìn tỷ đồng. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng ban hành quy định mới về cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ DN được cơ cấu lại các khoản nợ mà không phải chuyển nhóm (đến hết năm 2023) để có điều kiện tiếp tục vay vốn sản xuất, kinh doanh, với mức lãi suất về mức khá thấp. Tuy nhiên, theo Phó Viện trưởng Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư (CIEM) Phan Ðức Hiếu, Nghị định 52 mới thực thi nhưng đã bộc lộ bất cập, vì chỉ được lùi thời gian nộp thuế và tiền thuê đất, gánh nặng tài chính sẽ bị cộng dồn khi hết thời gian hỗ trợ nên DN sẽ phải tính toán có xin hoãn nộp thuế hay không. Hơn nữa, có rất nhiều DN trả tiền thuê đất theo năm, như vậy đối tượng được thụ hưởng bị giảm đi. Do đó, đây chưa phải "liều thuốc" đủ mạnh bởi còn nhiều giải pháp không tới được DN. Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội DN nhỏ và vừa (DNNVV) Tô Hoài Nam đề xuất, Nghị định 52 cần kéo dài thời gian thực hiện thêm sáu tháng để phát huy hết ý nghĩa hỗ trợ của Chính phủ với DN. Ðồng thời cho phép DNNVV được lựa chọn hình thức nộp thuế thu nhập DN từ 2 đến 3% doanh thu của năm đối với DN có doanh thu ba tỷ đồng/năm và được miễn, giảm, bãi bỏ một số thủ tục mở sổ sách, kế toán. Ðó mới là giải pháp hỗ trợ mang tính đột phá và lâu dài.
Trước thực tế triển khai chính sách hỗ trợ và kiến nghị của cộng đồng DN, cơ quan tham mưu đã tính đến giải pháp hỗ trợ mạnh mẽ hơn về lãi suất cho vay và giảm thuế cho DN thuộc các ngành nghề, lĩnh vực chịu tác động lớn nhất, thay vì chỉ hoãn, giãn thuế. Ðể hỗ trợ phát triển DN trong thời gian tới, Bộ Kế hoạch và Ðầu tư đề xuất giảm từ 3 đến 5% lãi suất cho vay sản xuất, kinh doanh; cho phép các DN hàng không, du lịch, khách sạn, vận tải được giảm 2% lãi suất vay vốn như đang áp dụng cho DNNVV; đề xuất Chính phủ báo cáo Quốc hội ban hành nghị quyết cho phép giảm 50% thuế giá trị gia tăng năm 2021 đối với ngành du lịch, khách sạn để giảm giá dịch vụ và kích cầu nội địa. Ủng hộ quan điểm xem xét gói cho vay hỗ trợ lãi suất đối với DNNVV chịu tác động lớn nhất bởi đại dịch Covid-19, TS Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng Ngân hàng Ðầu tư và Phát triển Việt Nam cho rằng, vấn đề này đã được đặt ra từ năm 2020 nhưng khó thực hiện vì không xác định được ngành nào chịu ảnh hưởng nhiều nhất, nhưng năm nay đã rõ. "Mức lãi suất cho vay có thể giảm xuống bằng khoảng 50% lãi suất thị trường và chắc chắn phải dùng ngân sách nhà nước để cấp bù lãi suất. Theo tính toán, quy mô gói hỗ trợ này có thể lên tới khoảng 50 đến 60 nghìn tỷ đồng, thời gian cho vay khoảng một năm thì giá trị thực cấp bù lãi suất khoảng 3.000 tỷ đồng. Rút kinh nghiệm từ gói hỗ trợ lãi suất kích thích kinh tế năm 2009, cần làm trọng tâm, trọng điểm, không đại trà", TS Cấn Văn Lực phân tích. Ở góc độ DN, mối quan tâm lớn nhất hiện nay là làm thế nào để tiếp cận được chính sách hỗ trợ của Nhà nước và không bị tăng thêm chi phí hoạt động.
Chi tiền hỗ trợ qua thanh toán điện tử
Ông Nguyễn Trung Dũng, giám đốc một DN siêu nhỏ tại quận Ðống Ða (Hà Nội) cho biết, năm 2020, DN được giãn thuế thu nhập, có tiền trang trải chi phí hoạt động. Thế nhưng, niềm vui chưa bao lâu thì quý II/2021, DN ba lần nhận được "trát" đốc nộp thuế năm 2019. Theo phản ánh của ông Dũng, trước đây, DN nộp hồ sơ quyết toán thuế đầy đủ nhưng chưa được cơ quan thuế quyết toán nên phát sinh nợ thuế. Nay trong lúc khó khăn, cơ quan thuế lại đốc thu khiến chính sách hoãn, giãn thuế cho DN gặp khó khăn không còn ý nghĩa. Thông cảm với ngành thuế có nhiều sức ép lên thu ngân sách, nhưng PGS, TS Ngô Trí Long cho rằng, Nhà nước đã quyết định giãn, hoãn thuế để người dân, DN có dòng tiền cầm cự trong lúc khó khăn thì ngành thuế phải khoan sức dân, không nên tận thu những khoản nhỏ mà nên tập trung chống buôn lậu, chuyển giá để bù đắp hụt thu từ sản xuất, kinh doanh.
Công nhân làm sắt xây dựng trụ cầu tại Dự án cầu Vĩnh Tuy (giai đoạn 2), TP Hà Nội. Ảnh: ĐĂNG KHOA
Khó khăn lớn nhất hiện nay trong thiết kế chính sách hỗ trợ là cơ quan quản lý chưa có đủ dữ liệu cần thiết về chất lượng phát triển thật sự của DN, từ đó thiết kế những chính sách hỗ trợ đúng và trúng đối tượng. Phó Viện trưởng CIEM Nguyễn Hoa Cương nhận định, bức tranh DN Việt Nam nhiều chỗ "không màu" vì thiếu số liệu cụ thể, chi tiết, cho nên rất khó đánh giá sâu về hoạt động của DN khác nhau về ngành nghề kinh doanh, quy mô trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội và trong giai đoạn ảnh hưởng của dịch Covid-19. Khu vực hộ kinh doanh có đóng góp lên đến 30% GDP, cần có những khảo sát cụ thể hơn, từ đó có sự theo dõi và điều chỉnh của pháp luật. Theo các chuyên gia kinh tế, dịch Covid-19 đã thúc đẩy việc chuyển đổi số nhanh hơn nên cơ quan thực thi chính sách cần có cách tiếp cận mới để nâng cao hiệu quả chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Thay vì giao chính quyền địa phương phát tiền mặt cho người lao động mất việc, giãn việc, cần chuyển đổi phương thức giải ngân qua thanh toán điện tử vì hiện nay, phần lớn người dân đã có tài khoản ngân hàng, nếu không có tài khoản có thể ủy quyền cho người thân nhận thay. Do Việt Nam chưa "số hóa" dữ liệu quản lý dân cư để chuyển thẳng tiền hỗ trợ vào tài khoản người thụ hưởng như nhiều quốc gia khác, Chủ tịch HÐQT Vietravel Nguyễn Quốc Kỳ đề xuất có thể dựa vào hệ thống dữ liệu của DN để chi các khoản hỗ trợ này. "Từ trước đến nay, DN vẫn nộp thuế, Bảo hiểm xã hội thay cho người lao động nên có thể giao DN chi cho người lao động tiền hỗ trợ Covid-19 qua tài khoản lương. Ðể ngăn ngừa trục lợi chính sách hoặc chi không đúng đối tượng, cơ quan quản lý có thể kiểm tra, đối chiếu bằng phương án sử dụng lao động của DN và tin nhắn xác nhận tài khoản của người thụ hưởng, nếu phát hiện chi sai thì thu hồi. Quá trình chuyển đổi số quốc gia hay số hóa chính là từ những việc làm cụ thể như vậy", ông Kỳ phân tích.
Trưởng Ban Pháp chế (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam) Ðậu Anh Tuấn cho rằng, chính sách hỗ trợ chỉ được đánh giá là thành công và có hiệu quả khi DN nhận được trợ giúp bằng tác động trực tiếp và cụ thể. Nếu chính sách ban hành kịp thời nhưng khó thực hiện thì không có tác động tốt đến các đối tượng được thụ hưởng. Thậm chí còn làm xói mòn niềm tin của DN về sự đồng hành của Chính phủ đối với cộng đồng DN trong lúc khó khăn. Cần có cách tiếp cận mới để xây dựng chính sách hỗ trợ gắn với thực tiễn cuộc sống, có hướng dẫn cụ thể, chi tiết và đầy đủ về các thủ tục, quy trình thực hiện nhận hỗ trợ theo hướng đơn giản, dễ hiểu.
Không chỉ hỗ trợ thanh khoản cho DN thông qua chính sách tài khóa, tiền tệ, yêu cầu mới đặt ra cho gói hỗ trợ là phải thúc đẩy hoạt động của ngành nghề kinh doanh đang có lợi thế, các mô hình kinh doanh mới như chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo,… Qua đó, tạo năng lực mới cho nền kinh tế và tạo động lực chuyển đổi cơ cấu theo mục tiêu mà nền kinh tế đang cần. Chính sách hỗ trợ, khuyến khích đầu tư phải nhằm vào những đối tượng đang tạo nên dư địa tăng trưởng mới, không hỗ trợ chung chung. Yêu cầu cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh cần được thực hiện quyết liệt hơn nữa để tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và giảm chi phí cho DN.
TS NGUYỄN ĐÌNH CUNG,
Thành viên Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ
NHÓM PHÓNG VIÊN KINH TẾ
