Nguồn lực tài chính cho hạ tầng khu công nghiệp rất hạn chế
Hiện cả nước có 414 khu công nghiệp được thành lập tại 61/63 tỉnh, thành phố, với tổng diện tích gần 127 nghìn hécta; hơn 1.000 cụm công nghiệp với tổng diện hơn 31 nghìn hécta.
Các khu công nghiệp đã trở thành những khu vực trọng điểm thu hút các dự án đầu tư trong và ngoài nước, là điểm đến của nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới. Theo số liệu của ộ Kế hoạch và Đầu tư, các khu công nghiệp đã thu hút được hơn 11.200 dự án có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) với tổng vốn đăng ký 231 tỷ USD và 10.400 dự án của doanh nghiệp trong nước với tổng vốn đăng ký 2,54 triệu tỷ đồng.
Các doanh nghiệp trong khu công nghiệp đóng góp khoảng 50% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước và đóng góp đáng kể vào nguồn thu ngân sách. Sự phát triển của các khu công nghiệp đồng thời cũng thúc đẩy chuyển giao công nghệ hiện đại, góp phần phát triển nguồn nhân lực, giải quyết số lượng việc làm lớn và nâng cao thu nhập cho người lao động.
Các chuyên gia tại tọa đàm
Để thúc đẩy các khu công nghiệp phát triển, nhiều giải pháp đã được đưa ra, trong đó có các giải pháp về tài chính. Theo nghiên cứu của Viện Chiến lược và chính sách tài chính (Bộ Tài chính), hệ thống chính sách tài chính áp dụng cho các khu công nghiệp hiện nay gồm 5 nhóm: thuế phí; đầu tư; tín dụng; đất đai; và các chính sách khác.
Tuy nhiên, theo ông Lê Minh Nghĩa, Chủ tịch Hội Tư vấn Tài chính Việt Nam, trong thực tiễn, các chính sách chủ yếu bao gồm thuế, đất đai, ưu đãi đầu tư và các chính sách hỗ trợ khác của địa phương, còn vai trò của chính sách tín dụng tương đối mờ nhạt. Đến hết tháng 8.2023, dư nợ tín dụng cho các khu công nghiệp là 56,6 nghìn tỷ đồng, chiếm 5,7% tổng dư nợ kinh doanh bất động sản.
Cùng với đó, nguồn lực tài chính cho phát triển hạ tầng kỹ thuật khu công nghiệp rất hạn chế, dẫn đến hạ tầng chưa hoàn thiện, quá trình xây dựng chậm trễ kéo dài nên khó thu hút đầu tư. Còn tồn tại sự chồng chéo về quy định ưu đãi đầu tư theo địa bàn, dẫn đến một số khu công nghiệp không được hưởng chính sách ưu đãi. Chưa có chính sách tài chính ưu đãi cho các doanh nghiệp, cho dự án đầu tư thứ cấp trong khu công nghiệp. Chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh nghiệp trong khu công nghiệp cũng chưa thật sự thu hút.
Theo TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, nguồn vốn ngân sách hỗ trợ phát triển hạ tầng khu công nghiệp còn thấp so với nhu cầu. Trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016 - 2020, nguồn vốn đã bố trí để hỗ trợ phát triển hạ tầng khu công nghiệp chỉ đáp ứng 53% so với nhu cầu.
Bên cạnh đó, do thời gian đầu tư vào khu công nghiệp và hoàn vốn kéo dài nhiều năm nên phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn tín dụng và trái phiếu doanh nghiệp. Vậy nhưng, việc định giá đất gặp nhiều khó khăn trong thời gian qua và sự trầm lắng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp phần nào ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn tín dụng của doanh nghiệp bất động sản khu công nghiệp.
Bên cạnh đó, theo ông Lê Minh Nghĩa, nguồn vốn dành cho phát triển kinh tế xanh nói chung và các khu công nghiệp sinh thái nói riêng còn rất hạn chế. Tính đến tháng 12.2022, tổng dư nợ tín dụng xanh tại nước ta mới chỉ đạt 500 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 4,3% tổng dư nợ tín dụng ngân hàng cho nền kinh tế. Cho đến nay, hầu như chưa có chính sách tín dụng ưu đãi nào được quy định nhằm thúc đẩy tiếp cận vốn cho các khu công nghiệp sinh thái.
Việt Nam có thể bỏ lỡ làn sóng đầu tư xanh
Trong một báo cáo gần đây, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đặt mục tiêu thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp, khu kinh tế đến năm 2030. Theo đó, tổng vốn đầu tư đăng ký đạt 390 - 460 tỷ USD; trong đó vốn trong nước 2,7 - 3,2 triệu tỷ đồng, vốn FDI 280 - 330 tỷ USD. Tổng vốn đầu tư thực hiện đạt 300 - 370 tỷ USD, gồm 1,5 - 1 triệu tỷ đồng vốn trong nước và 240 - 290 tỷ USD vốn FDI. Các khu công nghiệp giải quyết việc làm cho 5 - 6 triệu lao động vào năm 2025, 7 - 8 triệu lao động vào năm 2030.
Để huy động được nguồn vốn lớn đầu tư vào các khu công nghiệp những năm tới, các diễn giả dự hội thảo cho rằng, cần thay đổi căn bản trong việc khai thông các dòng vốn, tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư và đổi mới hoạt động xúc tiến đầu tư. Các diễn giả cũng nhấn mạnh, nếu không có nguồn vốn đầu tư kịp thời thì rất khó để mô hình khu công nghiệp sinh thái phát triển được trong thực tế, và điều này có thể khiến cho Việt Nam bỏ lỡ làn sóng đầu tư xanh.
Để gỡ nút thắt để huy động tài chính phát triển khu công nghiệp, TS. Cấn Văn Lực, đề xuất 7 nhóm giải pháp. Đó là sớm hoàn thiện thể chế; đẩy nhanh tốc độ rà soát và tháo gỡ vướng mắc kịp thời cho các dự án bất động sản khu công nghiệp; quyết liệt thực hiện các quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội đã được duyệt và giải ngân đầu tư công để nâng cấp hạ tầng kết nối các khu công nghiệp; cụ thể hóa tiêu chí khu công nghiệp sinh thái với những chính sách ưu đãi cụ thể.
Bên cạnh đó, cần sớm giải quyết những tồn tại trên thị trường tài chính, đa dạng hóa các định chế tài chính bất động sản để khơi thông các kênh huy động vốn. Các định chế tài chính cũng cần triển khai thực hiện quyết liệt các định hướng, thông tư hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước, ộ Tài chính để hỗ trợ nguồn vốn và chính sách thuế, phí đối với các khu công nghiệp.
Về phía các chủ đầu tư khu công nghiệp, dù hiện nay đang gặp nhiều khó khăn trong hoạt động đầu tư nhưng cần thực hiện cơ cấu lại hoạt động, sản phẩm; đa dạng hóa nguồn vốn hướng tới minh bạch và hiệu quả hơn; quan tâm quản lý rủi ro, đáp ứng tốt hơn các yêu cầu về môi trường, an toàn...
Vũ Quang
