Các quan chức hàng đầu của Mỹ gồm Bộ trưởng Ngoại giao Blinken, Bộ trưởng Bộ An ninh nội địa Alejandro Mayorkas và Cố vấn An ninh nội địa Nhà trắng Liz Sherwood-Randall. Chuyến công tác cuối năm của các quan chức Mỹ diễn ra sau cuộc điện đàm giữa Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador và người đồng cấp Mỹ Joe Biden xoay quanh vấn đề người di cư bất hợp pháp.
Trong một tuyên bố, ông Antony Blinken cho biết, chuyến công tác đến lần này hai bên thảo luận về tình trạng di cư bất thường chưa từng có ở Tây bán cầu, cũng như xác định các cách để hai bên giải quyết các thách thức an ninh biên giới, bao gồm các hành động cho phép mở lại các cảng nhập cảnh quan trọng xuyên biên giới chung.
Làn sóng di cư gia tăng bất thường
Hồi tháng 11, khoảng 3.000 người di cư từ Trung Mỹ, bao gồm , Cuba và Haiti đã làm tắc nghẽn đường cao tốc chính phía Nam của Mexico để yêu cầu thị thực quá cảnh hoặc xuất cảnh để đến biên giới Mỹ. Đoàn người di cư đi bộ từ thành phố Tapachula, gần biên giới Guatemala, theo hướng Bắc về phía Mỹ, với phần lớn là phụ nữ và trẻ em; đây là một trong những đoàn người di cư lớn nhất đổ về biên giới Mỹ kể từ tháng 6.2022.
Dòng người di cư ở Tapachula, Bang Chiapas, Mexico hướng tới biên giới Mỹ hôm 24.12. Ảnh: AFP
Nhiều người di cư cho rằng, tình trạng tắc nghẽn sẽ kéo dài bởi họ lo sợ sẽ trở thành nạn nhân của những kẻ buôn lậu, tống tiền có thể săn lùng họ nếu tiếp tục đi bộ. Một số người di cư muốn di chuyển bằng xe buýt, nhưng thường không được phép vì thiếu giấy tờ cần thiết. Ủy ban Hỗ trợ Người tị nạn của Chính phủ Mexico đã tuyên bố không cấp thị thực quá cảnh; trước đây, biện pháp của Mexico chủ yếu là đợi những người di cư mệt mỏi rồi đề nghị họ về nước hoặc đến các trung tâm hỗ trợ.
Thống kê của Mexico cho thấy đã có khoảng 680.000 người di cư đi qua nước này trong vòng 11 tháng qua. Và vào hồi tháng 5, Mexico đã đồng ý tiếp nhận những di dân từ các quốc gia như Venezuela, Nicaragua và , vốn từng bị Mỹ từ chối vì không tuân theo các quy tắc pháp lý mới trong hồ sơ xin tị nạn hay các hình thức di cư khác.
Thời gian vừa qua, nhiều quốc gia Nam Mỹ cũng phải đối phó với tình trạng dòng người di cư tìm đường tới Mỹ lên tới hàng nghìn người. Chính phủ Costa Rica đã ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia và lập kế hoạch với Panama để đưa người di cư từ biên giới phía Nam sang biên giới phía Bắc bằng các chuyến xe buýt con thoi. Các quan chức Costa Rica cho biết, chương trình đã giúp giảm bớt căng thẳng và cung cấp cho người dân một giải pháp an toàn. Các chương trình xe buýt tương tự cũng đã xuất hiện ở Honduras và Mexico.
Song, giải pháp nói trên cũng khiến cho Chính phủ Mỹ phải nâng cao tình trạng cảnh báo vì các tuyến xe buýt con thoi tại nhiều quốc gia phía Nam đang tạo thành một làn đường cao tốc giúp người di cư đến Mỹ nhanh hơn. Mỹ kêu gọi các quốc gia phía Nam ngăn cản người dân thực hiện hành trình nguy hiểm về phía Bắc bằng cách khuyến khích họ nộp đơn xin quy chế tị nạn gần quê hương. Theo Viện chính sách di cư Mỹ, vấn đề biên giới Mỹ - Mexico sẽ không được giải quyết triệt để cho đến khi tất cả các bộ phận của hệ thống thực thi biên giới được cung cấp nguồn lực phù hợp.
Tình trạng nhập cư bất hợp pháp và nạn buôn bán ma túy fentanyl xuyên biên giới đã trở thành vấn đề nghiêm trọng đối với cử tri Mỹ. Hôm 21.12, Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson từng gửi thư tới Nhà Trắng khẩn thiết kêu gọi Tổng thống Mỹ Joe Biden có hành động hành pháp để ngăn chặn tình trạng nhập cư trái phép ở biên giới phía nam. Ông đề xuất Tổng thống nên đàm phán với Mexico để khôi phục chương trình buộc người nhập cư trái phép ở lại Mexico.
Trong nhiều thập kỷ, Mỹ chủ yếu tập trung đầu tư cho lực lượng Tuần tra biên giới (hiện nay là cơ quan quản lý hệ thống nhập cư) nhưng bộ phận này đang quá tải, đặc biệt là khâu ra quyết định cấp phép tị nạn, tòa án nhập cư và các đơn vị thực hiện chức năng trục xuất. Vì vậy, việc cung cấp đầy đủ nguồn lực cho các bộ phận này sẽ làm giảm bớt các đám đông người nhập cư lên tới hàng nghìn người.
Thành lập ủy ban chung về vấn đề người di cư
Phát biểu trước cuộc họp, Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador cho biết ông sẵn sàng giúp đỡ, nhưng cũng muốn thấy sự tiến bộ trong mối quan hệ của Mỹ với Cuba và Venezuela - hai trong số những quốc gia có số người di cư hàng đầu, cùng với nhiều viện trợ phát triển hơn cho khu vực.
Hiện nay, Mỹ đang phải vật lộn để xử lý hàng nghìn di dân ở biên giới và tiếp nhận khi họ đến các thành phố phía Bắc; hơn nữa, các ngành công nghiệp của Mexico đã bị ảnh hưởng vào tuần trước khi Mỹ đóng cửa nhanh chóng hai cửa khẩu đường sắt quan trọng ở Texas với lý do các nhân viên tuần tra biên giới phải được phân công lại để đối phó với sự gia tăng đột biến số lượng di dân.
Trong khi đó, một cửa khẩu biên giới khác ở Lukeville, Arizona vẫn đóng cửa, và các hoạt động bị đình chỉ một phần ở San Diego và Nogales, Arizona. Các quan chức Mỹ cho biết, quyết định đóng cửa này nhằm phân công lại các quan chức giúp xử lý người di cư. Hiện Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken vẫn để ngỏ khả năng mở cửa lại cửa khẩu.
Mexico đã cử hơn 32.000 quân nhân và Vệ binh Quốc gia (khoảng 11% tổng lực lượng) để thực thi luật nhập cư, và Lực lượng Vệ binh Quốc gia hiện bắt giữ nhiều di dân hơn tội phạm. Tuy nhiên, cách tiếp cận này đã bộc lộ hạn chế khi Lực lượng Vệ binh Quốc gia không thể ngăn chặn một đoàn lữ hành khoảng 6.000 người tràn qua điểm kiểm soát nhập cư nội địa chính của Mexico ở bang Chiapas phía Nam, gần biên giới , đa số đến từ Trung Mỹ và Venezuela.
Ngoài ra, các vấn đề biên giới của một quốc gia nhanh chóng trở thành vấn đề của cả hai nước. Việc đóng cửa tuyến đường sắt ở Texas đã gây ra sự tắc nghẽn đối với hàng hóa vận chuyển từ Mexico đến Mỹ, và ngũ cốc cần thiết để nuôi gia súc Mexico di chuyển về phía Nam. Các quan chức Mỹ muốn Mexico nỗ lực hơn để chặn người di cư ở biên giới phía Nam với Guatemala, hoặc gây khó khăn hơn cho việc di chuyển qua Mexico bằng tàu hỏa, xe tải hoặc xe buýt. Về phía Mexico, ông López Obrador muốn Mỹ gửi thêm viện trợ phát triển cho quê hương của di dân, đồng thời giảm bớt hoặc loại bỏ các biện pháp trừng phạt đối với Cuba và Venezuela. Ngoài ra, ông cũng đề xuất với Tổng thống Mỹ Joe Biden về việc mở một cuộc đối thoại song phương Mỹ - Cuba.
Sau nhiều giờ thảo luận, Mexico và Mỹ đã nhất trí thành lập ủy ban chung chuyên trách giải quyết vấn đề người di cư, trong đó có nhiệm vụ phối hợp hỗ trợ cải thiện tình hình kinh tế tại các nước trong khu vực và đối thoại thường xuyên với các quốc gia là nơi xuất phát của dòng người di cư.
Ngoại trưởng Mexico Alicia Bárcena cho biết, ủy ban chuyên về vấn đề người di cư Mexico - Mỹ sẽ tiến hành các buổi làm việc song phương thường kỳ, và thường xuyên tiếp xúc với nhà chức trách các quốc gia xuất phát điểm của người di cư tại khu vực Trung Mỹ và Nam Mỹ, nhằm thảo luận những phương thức giải quyết tận gốc vấn đề này. Bà cho rằng, những khó khăn về kinh tế và bất ổn chính trị là nguyên nhân gốc rễ của vấn đề di cư. Vì vậy, một trong những nhiệm vụ của ủy ban mới thành lập chính là cùng chính phủ các nước liên quan tìm ra phương thức tổng thể để giải quyết những vấn đề này.
Như Ý
